(...) Swoje "Pamiętniki" zaczął Pasek spisywać pod koniec życia (zapewne w latach 1690-1695) licząc się - jak świadczą liczne zwroty rozsiane po książce - z przyszłym czytelnikiem, ale nie spodziewał się, aby dzieło jego było kiedykolwiek rozpowszechnione drukiem. Na tle innych polskich pamiętników i diariuszy tego czasu dzieło Paska wybija się jednak tak niepospolitym talentem narracyjnym, a sama postać bohatera jako kreacji literackiej jest na tyle atrakcyjna, że gdy w r. 1836 - niedługo po ich odkryciu - ogłoszono "Pamiętniki" drukiem, szybko uznano go za klasyka polskiej prozy XVII w. (Fragment "Od Redakcji")

Pamiętniki dzielą się na dwie części. Część pierwsza obejmuje lata 1655-1666. Jej treścią są wojenne przygody Paska w czasie potopu szwedzkiego (1656), najazdu Rakoczego (1657), wojny z Rosją (1660-1666) oraz rokoszu Lubomirskiego. Opisana w nim jest także słynna wyprawa wojsk polskich pod dowództwem Czarnieckiego do Danii (1658/1659). W części pierwszej brakuje początkowych stron, trudno więc ustalić, od kiedy Pasek snuje swe wspomnienia. Ponieważ autor spisywał swoje pamiętniki pod koniec życia zdarza mu się mylić lub przesuwać w czasie fakty historyczne. Ilustracja do Pamiętników Paska Druga część pamiętników obejmuje lata 1667-1688 i opisuje żywot ziemianina, gospodarza i obywatela, jaki prowadził Pasek jako dzierżawca wsi należących do klucza olszowskiego Ordynacji Myszkowskich[2], m.in. wyprawy ze zbożem do Gdańska czy udział w sejmikach. Pasek pomija w tej części bardziej kompromitujące fakty ze swojej biografii, m.in. skazanie na banicję. W swej narracji wspomnieniowej autor umieścił m.in. wiersz liryczny (np. pożegnanie ukochanego konia Deresza), panegiryki opiewające wiktorie nad rzeką Basią czy pod Wiedniem, listy Jana II Kazimierza i Stefana Czarnieckiego, uroczyste mowy, fragmenty popularnych piosenek, przyśpiewek, kąśliwych paszkwilów na Litwinów. Pasek przyjął w swej relacji konwencję narracji gawędziarskiej z elementami języka potocznego, obrazowego, wplótł humor, dowcipy, rubaszne słownictwo. Posługiwał się często tzw. makaronizmami (mieszaniną słów i wyrażeń polskich oraz łacińskich).

Druga część Trylogii Henryka Sienkiwiecza, Potop, to powieść historyczna nawiązująca do potopu szwedzkiego z lat 1655-1660. Na takim tle osadzone zostały losy Oleńki Billewiczównu i Andrzeja Kmicica. Młodzi zostali połączeni testamentem Herakliusza Billewicza. Chociaż pozornie do siebie nie pasowali, od razu narodziło się między nimi uczucie. Chorąży początkowo poparł Radziwiłłów, magnacki ród stojący po stronie Szwedów, co doprowadziło do tego, że został uznany za zdrajcę. Nie mogąc znieść położenia, w jakim się znalazł, postanowił pod przybranym nazwiskiem Babinicz odkupić swoje winy. Kmicic walczył z najeźdźcą bohatersko i z pełnym oddaniem. Brał udział w obronie Jasnej Góry, własną piersią osłaniał króla Jana Kazimierza. Czy udało mu się odzyskać szacunek szlachty i miłość narzeczonej?

Potop, to powieść historyczna nawiązująca do potopu szwedzkiego z lat 1655-1660. Na takim tle osadzone zostały losy Oleńki Billewiczównu i Andrzeja Kmicica. Młodzi zostali połączeni testamentem Herakliusza Billewicza. Chociaż pozornie do siebie nie pasowali, od razu narodziło się między nimi uczucie. Chorąży początkowo poparł Radziwiłłów, magnacki ród stojący po stronie Szwedów, co doprowadziło do tego, że został uznany za zdrajcę. Nie mogąc znieść położenia, w jakim się znalazł, postanowił pod przybranym nazwiskiem Babinicz odkupić swoje winy. Kmicic walczył z najeźdźcą bohatersko i z pełnym oddaniem. Brał udział w obronie Jasnej Góry, własną piersią osłaniał króla Jana Kazimierza. Czy udało mu się odzyskać szacunek szlachty i miłość narzeczonej?

Druga część Trylogii Henryka Sienkiwiecza, Potop, to powieść historyczna nawiązująca do potopu szwedzkiego z lat 1655-1660. Na takim tle osadzone zostały losy Oleńki Billewiczównu i Andrzeja Kmicica. Młodzi zostali połączeni testamentem Herakliusza Billewicza. Chociaż pozornie do siebie nie pasowali, od razu narodziło się między nimi uczucie. Chorąży początkowo poparł Radziwiłłów, magnacki ród stojący po stronie Szwedów, co doprowadziło do tego, że został uznany za zdrajcę. Nie mogąc znieść położenia, w jakim się znalazł, postanowił pod przybranym nazwiskiem Babinicz odkupić swoje winy. Kmicic walczył z najeźdźcą bohatersko i z pełnym oddaniem. Brał udział w obronie Jasnej Góry, własną piersią osłaniał króla Jana Kazimierza. Czy udało mu się odzyskać szacunek szlachty i miłość narzeczonej?

Tęsknisz za zamachami stanu, krwawymi weselami i knowaniami rodem z Westeros? Brakuje ci Lannisterów, Starków i Targaryen’ów? Poznaj prawdziwą GRĘ O TRON, która rozegrała się na polskich ziemiach niemal cztery wieki temu i zaangażowała pół Europy! Kiedy Władysław IV Waza wydawał ostatnie tchnienie, nikt nie przypuszczał, że w ciągu kilku lat Polsce przyjdzie mierzyć się z powstaniem Chmielnickiego i kozacko-tatarską nawałnicą, wielkim najazdem cara Aleksego, inwazją Szwedów, buntem Radziwiłłów, napadem okrutnych wojsk siedmiogrodzkich, Brandenburgią… Potop szwedzki i okalające go wydarzenia to jeden z najbardziej krwawych i barwnych okresów w historii Rzeczpospolitej. Znamy go z klasycznej sienkiewiczowskiej trylogii i filmów stworzonych na jej podstawie przez Jerzego Hoffmana. Wciąż nie znamy jednak dość dobrze. Specjalizujący się w publikacjach popularno-naukowych Sławomir Leśniewski opisał ten pasjonujący okres historii Polski od nowa, ze swadą i rozmachem, bazując na faktach i kreśląc wyraziste sylwetki uczestników dramatu – poczynając od młodszego brata zmarłego Władysława, króla Jana Kazimierza Wazy, zwanego Initium Calamitatis Regni (Początek Klęski Królestwa), którego wybujałe ambicje i konflikty z rodzimymi magnatami ściągnęły na Rzeczpospolitą szwedzką inwazję, przez Heronima Radziejowskiego, który wygnany przez króla, wrócił ze Szwedami, aż po nieskalanych bohaterów tego okresu: Stefana Czarnieckiego czy Gabriela Wojniłłowicza, powieściowego Kmicica. "Potop. Czas hańby i sławy 1655-1660" to świadectwo historyczne i pasjonująca powieść w jednym, która w niczym nie ustępuje wielotomowej, fantastycznej "Pieśni Lodu i Ognia" George'a R.R. Martina. Zatrać się w historii! (Rec. Wydawn.)

(...) W życiu pisarza okres, który poprzedził "Trylogię" był więc bogaty zarówno w wydarzenia, jak i decyzje. Był również znaczący jako etap twórczy; dokonywały się wówczas znamienne przesunięcia: wzrost zainteresowania romantyzmem oraz krytyczny rozrachunek z naturalizmem (cykl odczytów o naturaliźmie z 1881 roku), nowy, o wyraźnych akcentach patriotycznych nurt w nowelistyce, wreszcie pojawienie się tematu historycznego w tekstach literackich i publicystycznych. (...)

Druga część Trylogii Henryka Sienkiwiecza, Potop, to powieść historyczna nawiązująca do potopu szwedzkiego z lat 1655-1660. Na takim tle osadzone zostały losy Oleńki Billewiczównu i Andrzeja Kmicica. Młodzi zostali połączeni testamentem Herakliusza Billewicza. Chociaż pozornie do siebie nie pasowali, od razu narodziło się między nimi uczucie. Chorąży początkowo poparł Radziwiłłów, magnacki ród stojący po stronie Szwedów, co doprowadziło do tego, że został uznany za zdrajcę. Nie mogąc znieść położenia, w jakim się znalazł, postanowił pod przybranym nazwiskiem Babinicz odkupić swoje winy. Kmicic walczył z najeźdźcą bohatersko i z pełnym oddaniem. Brał udział w obronie Jasnej Góry, własną piersią osłaniał króla Jana Kazimierza. Czy udało mu się odzyskać szacunek szlachty i miłość narzeczonej?

Oceniając dziś, po trzystu latach, wojnę prowadzoną z wielkim poświęceniem i zawziętością przez polskie masy ludowe przeciwko obcemu najeźdźcy, widzimy przede wszystkim bardzo wyraźnie, że chłopi i plebs miejski, walczący o wyzwolenie ojczyzny w dobie najazdu szwedzkiego, doskonale pojmowali związek między walką z feudalnym uciskiem a walką z obcym najazdem. Chłopi wielkopolscy, którzy w roku 1651 powstali przeciwko jarzmu feudałów i górale podhalańscy, którzy w tym samym roku pod wodzą Kosti Napieralskiego usiłowali złamać panowanie feudałów - walczyli w latach 1655 i 1656 przeciwko szwedzkiemu najeźdźcy, podczas gdy ich wrogowie - feudałowie polscy - przysięgali wierność szwedzkiemu królowi Karolowi Gustawowi. (Fragment wstępu)