"Anuncjata" Zygmunta Kaczkowskiego to powieść z czasów konfederacji barskiej. Bohater utworu, Józef Bierzyński, jest postacią autentyczną, ale jego losy powieściowe nie we wszystkich punktach zgodne są z prawdą historyczną. Bierzyński, ubogi szlachcic, zakochany w kasztelance sieradzkiej Anuncjacie, pragnie dokonać niezwykłych czynów, aby zyskać jej rękę. Samowolnie ogłasza się marszałkiem konfederacji sieradzkiej. Chęć uzyskania znaczenia za wszelką cenę doprowadza go w końcu niemal do zdrady sprawy konfederacji. [...]* Ta ciekawa, sensacyjna wręcz akcja wkomponowana jest w szerokie tło historyczno-obyczajowe. Ruch konfederacki ukazuje Kaczkowski poprzez konflikty w obozie szlacheckim, perypetie bohatera głównego, a także poprzez losy szeregu postaci drugoplanowych, historycznych. (Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968)

"Anuncjata" Zygmunta Kaczkowskiego to powieść z czasów konfederacji barskiej. Bohater utworu, Józef Bierzyński, jest postacią autentyczną, ale jego losy powieściowe nie we wszystkich punktach zgodne są z prawdą historyczną. Bierzyński, ubogi szlachcic, zakochany w kasztelance sieradzkiej Anuncjacie, pragnie dokonać niezwykłych czynów, aby zyskać jej rękę. Samowolnie ogłasza się marszałkiem konfederacji sieradzkiej. Chęć uzyskania znaczenia za wszelką cenę doprowadza go w końcu niemal do zdrady sprawy konfederacji. [...]* Ta ciekawa, sensacyjna wręcz akcja wkomponowana jest w szerokie tło historyczno-obyczajowe. Ruch konfederacki ukazuje Kaczkowski poprzez konflikty w obozie szlacheckim, perypetie bohatera głównego, a także poprzez losy szeregu postaci drugoplanowych, historycznych. (Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968)

Beniowski to poemat dygresyjny autorstwa Juliusza Słowackiego - przykład gatunku literackiego charakterystycznego dla epoki Romantyzmu, w którym fabuła służy jako pretekst do ukazania rozmaitych przemyśleń i poglądów autora. Akcja toczy się podczas konfederacji barskiej i przedstawia losy młodego szlachcica, Maurycego Beniowskiego, który wzorowany jest na prawdziwym mężczyźnie o tym nazwisku, znanym wówczas w całej Polsce ze swoich nieprawdopodobnych wypraw i przygód. Oprócz jego historii Słowacki przedstawia też swoje poglądy na rolę poezji, sztuki, sytuacji politycznej i społecznej kraju, a także niejednokrotnie udowadnia, że posiada niepospolite poczucie humoru.

Publikacja pt. “Dzieje konfederacji barskiej (1768-1772) ze szczególnym uwzględnieniem regionu Beskidu Niskiego wnosi kilka nowych i ważnych ustaleń badawczych z dziedziny historii, historii sztuki oraz archeologii. Ponadto porządkuje dotychczasowy stan wiedzy, ale przede wszystkim ma na celu wzmocnienie świadomości społecznej na temat dramatycznych wydarzeń rozgrywających przed dwustu pięćdziesięciu laty na ziemiach ówczesnego województwa krakowskiego ze szczególnym uwzględnieniem regionu obejmującego Beskid Niski. Struktura książki opiera się na dwóch zasadniczych częściach. Pierwsza zatytułowana „Wokół dziejów Konfederacji Barskiej” poświęcona jest zagadnieniom stricte historycznym dotyczących wydarzeń, które miały miejsce w latach 1768–1772 w województwach południowych i południowo-wschodnich Rzeczypospolitej Obojga Narodów, ze szczególnym uwzględnieniem województwa krakowskiego w jego ówczesnych granicach. W tej części znalazły się trzy teksty. Otwiera ją artykuł autorstwa Marcina Gadochy – historyka związanego zawodowo z Uniwersytetem Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Przygotował on tekst pt. Konfederacja Barska w Beskidzie Niskim. Na jego kartach przybliżono zarówno te bardziej, ale też te mniej znane wątki z dziejów Konfederacji w rejonie Wysowej, Izb, Gorlic, Biecza czy opuszczonej już teraz wsi Czeremcha. Mariusz Jabłoński pracownik Ośrodka Edukacji Obywatelskiej w Krakowie (filia nr 1 Centrum Młodzieży im. dr. H. Jordana) jest autorem kolejnego tekstu. Artykuł Mariusza Jabłońskiego poświęcony został kluczowym postaciom związanym z Konfederacją Barską, a mianowicie Kazimierzowi Pułaskiemu i jego ojcu Józefowi. Druga część niniejszego wydawnictwa została zatytułowana: „Materialne i niematerialne dziedzictwo Konfederacji oraz sposoby jego wykorzystania”. Tworzą ją trzy kolejne artykuły, które wyszły spod pióra badaczy związanych odpowiednio z Uniwersytetem Warszawskim oraz ze wspomnianym już krakowskim Uniwersytetem Komisji Edukacji Narodowej. Warowne obozy konfederatów barskich w Beskidzie Niskim w świetle nieinwazyjnych badań archeologicznych to tytuł pierwszego tekstu zamieszczonego w tym rozdziale książki. Na jego kartach wyniki swoich wieloletnich terenowych badań przybliżył archeolog Michał Filipowicz. Artykuł ten poza treścią narracyjną został uzupełniony o sporządzony przez autora Katalog fortyfikacji Beskidu Niskiego. Drugim w tej części książki jest artykuł Mirosława Płonki pt. Pamięć o konfederatach barskich w Beskidzie Niskim na przykładzie wybranych form materialnego dziedzictwa kulturowego. Mirosław Płonka dotyka ważkiego zagadnienia dotyczącego form upamiętnienia Konfederacji na terenie obecnego województwa małopolskiego z uwzględnieniem rejonu Beskidu Niskiego. Autor skoncentrował się na pomnikach przeszłości zaliczanych do kultury dziedzictwa materialnego.

Konfederacja Barska (1768-1771) pierwszy zryw patriotyczny przeciw obcym władcom i obcym prądom intelektualnym nieprzyjaznym z istoty rzeczy polskiej tradycji i religii. Konfederaci znaleźli oparcie w Austrii i w Turcji. Siłą rzeczy zatem pograniczne tereny karpackie stały się bazą konfederatów, mogących w razie potrzeby łatwo schronić się za granicą. Pamiątką tych czasów są pobojowiska oraz pozostałości po obozach konfederackich, zwanych przez miejscowych „okopami”. Autor poza ogólnym zarysem działań militarnych i politycznych skupił się opisie tych właśnie pozostałości. Mamy więc opisane następujące okopy: - Muszynka - Grab - Konieczna (1769 r.) - Barwinek - Czeremcha koło Jaślisk - Łupków - Mytarka - Strzegocice - Izby - Wysowa - Konieczna - austriacki okop graniczny. (Rec. Wydawn.)

Czołowe miejsce i niemal trzecią część numeru zajmuje monografia bieszczadzkich połonin napisana przez Wojciecha Krukara, znanego nie tylko z "Płaju" znawcy i badacza tych gór. Na podstawie wywiadów z dawnymi mieszkańcami bieszczadzkich wiosek (w większości już dziś nieżyjących) autor rekonstruuje organizację gospodarki połoninnej i odnajduje jej zachowane do dziś w terenie relikty. Niestety jak sam pisze, wysiedlenie lokalnej społeczności w 1946 roku doprowadziło do zaniku kultury pasterskiej i uniemożliwiło jej bardziej systematyczną dokumentację...(Fragment "Od redakcji")

Jak to już sygnowaliśmy przy różnych okazjach, bohaterem naszych łamów jest ksiądz Sofron Witwicki, któremu poświęcamy ponad jedna trzecią objętości tomu. Postać to pod wieloma wzgledami szczególna i na wskroś karpacka, a dodatkowo rocznicowa - bo mija właśnie i 200. rocznica jego narodzin, i 140. rocznica śmierci. Szczególnie chcemy polecić odtworzony na podstawie niepublikowanej dotąd korespondencji epizod działalności księdza Sofrona jako delegata Towarzystwa Tatrzanskiego pod Czarnohorą...(Fragment "Od redakcji)

W literackim dorobku Słowackiego Sen srebrny Salomei jest dziełem wyjątkowym, do dziś wzbudzającym wśród badaczy niemałe kontrowersje. Poeta w twórczy sposób podejmuje próbę przepracowania historii, konstruując własną, zmitologizowaną narrację o konfederacji barskiej oraz o buncie chłopskim na Ukrainie w 1768 roku. Autor kreśli niezwykle ekspresywne, nasycone frenetyzmem tło, a jednocześnie oddaje głos bohaterom, których pierwowzorów możemy doszukać się na kartach historii osiemnastowiecznej Europy. Wydarzenia w Barze czyni symbolem patriotyzmu i rycerskości, jednak patetyczność miesza się z tu tragizmem, a tyrtejski charakter utworu z wszechobecną groteską. Słowacki rezygnuje z etycznej wrażliwości, nie boi się wyrazistych, ekspresywnych opisów – wyjątkowo brutalne sceny, którymi epatuje dramat, do dziś prowokują spory, dotyczące ostatecznego wydźwięku dzieła czy zawartej w nim aksjologii. Mogłoby się wydawać, że tekst nasycony estetyką makabry i groteski nie zyska uznania czytelniczek i czytelników, jednak Sen srebrny Salomei do dziś pozostaje jednym z najlepiej znanych utworów Słowackiego.