Ta traktująca o pewnym przypadku praca stanowi klasyczne case study. Przypadek gente Rutheni, natione Poloni mieści się równocześnie w dwu przestrzeniach. Pierwsza to paradygmat procesów narodotwórczych w dziewiętnastowiecznej Europie Środkowo-Wschodniej. Drugi to losy „sierot” po Rzeczypospolitej, nie tylko przecież Obojga Narodów. Trzymając się tego pierwszego, gente Rutheni, natione Poloni, czyli inaczej i piękniej to ujmując: „z krwi ruskiej Polacy”, to efekt długiego procesu biegnącego od akulturacji do asymilacji, który zatrzymał się w pół drogi. Zjawisko to wielostronnie naświetlone przez Adama Świątka jest (...) znakiem, że ewolucja Rusinów w dziewiętnastowiecznej Galicji, może nie wszystkich, może tylko części, mogła potoczyć się w innym kierunku. Jest niewątpliwą zasługą autora, że dostrzegł taką możliwość i taki moment dziejowy. Pozbawiony wyraźnych konturów i kształtu, słabo skontrastowany, z rozmytą chronologią – stał się przedmiotem jego wnikliwych dociekań. Ich rezultat jest znakomity. Warto przy tym zauważyć, że lektura pracy zachęca do refleksji, a niekiedy także dyskusji z autorem. W mojej ocenie zwiększa to jeszcze jej wartość. (Z recenzji prof. dr. hab. Tomasza Gąsowskiego) (Z okł.)

Historyk Rusi południowej spotyka, przy rozważaniu kolei dziejowych ubiegłego jej życia, daleko więcej trudności, niż jakowe miałby odnośnie każdej innej dzielnicy Rzpltej, każdej innej krainy, a nawet każdego innego kraju. Krainy bowiem, nazwą Rusi południowej obejmowane, nie stanowiły nigdy, ani politycznie, ani etnograficznie, czegoś w sobie zwartego, zaokrąglonego, wyodrębnionego, co więcej nawet pod względem geograficznym. Nie stanowiły nigdy, w najbardziej oddalonej nawet przeszłości, jednego osobnego państwa; ani też zamykały kiedy w obrębie swym cały etnograficzny żywioł, stanowiący podstawowy tam pierwiastek mieszkańców. (Nie obejmowały Turowa etc.). W epoce panowania domu Ruryka stanowiły one kilka grup księstw jednej wielkiej rzeszy wszech ruskiej, a potem, gdy południe poczęło się z niej bardziej wyosabniać, nie zdołały one przecie skupić się (jeśli już nie koło Kijowa, to koło Halicza) w jedną polityczną całość. Dalej zaś, w epoce następnej, i efemeryczne Królestwo Ruskie Daniela rozpada się niepowrotnie; Halicz zajmuje Polska, Włodzimierz Litwa. Dopiero Unia lubelska jednoczy krainy ruskie południowe, jako dział prowincyi Małopolskiej i dopiero od tego czasu stają się one Ziemiami Ruskiemi Rzeczypospolitej, chociaż właściwie Korony jedynie, gdy Litwa posiadała swoje ziemie ruskie (razem z mało ruskimi etnograficznie Brześciem i Pińskiem). Odtąd też dopiero Ruś południowa, mając od Małopolski, Węgier i Wołoszczyzny granice więcej pewne, zdobywa sobie pod względem polityczno-geograficznym bardziej określone rubieże i od strony W. Ks. Litewskiego, gdy kresy jej stepowe przed i za Dnieprem zawsze były ruchome. (Z okładki)

Niniejsza praca jest pierwszą próbą, w polskiej literaturze historyczno-artystycznej, przekrojowej analizy zjawiska powtarzania planów w architekturze sakralnej Rusi od średniowiecza do lat powojennych. Prowincjonalizm cechujący sztukę tego obszaru, odizolowanego od nowatorskich ośrodków artystycznych, pozwala szczególnie trafnie scharakteryzować przyczyny wielokrotnego wykorzystywania tych samych rzutów. W pracy przedstawiono przykłady warsztatowego powielania planów, jak również urzędowe projekty typowe. Do pierwszej kategorii należą m.in. świątynie powtarzające rzut katedry łacińskiej we Lwowie, grupa kościołów halowych z początku XVI w. (Nowe Miasto, Rohatyn) czy XVII-w. historyzujące kościoły na rzucie treflowym (Potok Złoty, Podhajce). Drugą analizowaną w pracy kategorię stanowią projekty urzędowe, w tym plany tzw. Musterkirchen (kościołów typowych), opracowane przez austriackie urzędy budowlane. Jest to pierwsza tak dokładna analiza tego pomijanego dotychczas zjawiska. Ponadto przedstawiono tu nieznane w polskiej literaturze wiedeńskie pierwowzory projektów Musterkirchen dla Galicji i omówiono kościoły typowe, zaprojektowane na przełomie XIX i XX wieku przez Kazimierza Piekarskiego, Tadeusza Obmińskiego i dzieła Władysława Dayczaka. (Rec. wydaw.)