Po zmianie granic w Polsce Ludowej zostało siedemset tysięcy Ukraińców. Nie pasowali do nowej wizji państwa, dlatego wiosną 1947 roku władze postanowiły „rozwiązać ostatecznie problem ukraiński”. Rozpoczęto deportacje, które objęły wszystkich „podejrzanych o ukraińskość”, włączając Łemków i mieszane rodziny polsko-ukraińskie. Zmasowana akcja trwała trzy miesiące. Niektórzy badacze przyjmują, że zakończyła się na przełomie września i października 1947 roku, ale mniej systematyczne wywózki ciągnęły się jeszcze przez wiele lat. W sumie wywieziono około 140-150 tysięcy osób. W wielu wsiach w Bieszczadach, Beskidzie Niskim, na Lubelszczyźnie i Chełmszczyźnie zapadła cisza. Wysiedleni zamieszkali kilkaset kilometrów dalej, w okolicach Olsztyna, Morąga, Giżycka, Węgorzewa, w Zielonogórskiem, na Dolnym Śląsku i Pomorzu Zachodnim. Odtąd towarzyszył im strach, przekazywany z pokolenia na pokolenia. (Rec. Wydawn.)

„Nic wichry i burze/ kiedy w sercu góralski zew/ byle wyżej, tam w górze/ przeżyć emocji wiew” — słowa te zapisał w ostatnich dniach swojego życia Kazimierz Gnat, autor Szkiców gorlickich, nietuzinkowej pozycji, którą chcemy Państwu polecić. Kazimierz Gnat był wyjątkową postacią w gorlickim pejzażu, który swoją wiedzą i umiejętnościami wybił się na ogólnopolski rynek naukowy. Był wybitnym konstruktorem, projektantem i mechanikiem. Autorem siedmiu opatentowanych wynalazków oraz opracowań specjalistycznych. Publikował także w prasie fachowej (m.in. w „Przeglądzie Technicznym”, „Wiadomościach Technicznych”, „Przeglądzie Mechanicznym”). Jednak nie tylko praca naukowa była jego pasją, bo tak też możemy nazwać jego podejście do wyuczonego zawodu. Kazimierz Gnat był wielkim miłośnikiem sportu (ukończył kurs szybowcowy i spadochronowy), kochał góry (był instruktorem taternictwa, wspinał się w m.in. Tatrach, Alpach, Górach Riła). Gdy podupadł na zdrowiu i nie mógł już tak aktywnie spędzać wolnego czasu, zajął się pisaniem. I szło mu całkiem nieźle, zważywszy, że nie był humanistą, a typowym umysłem ścisłym. Opisywał różne okresy z dziejów Gorlic, osiągnięcia kulturalne rodzinnego miasta, swoje doświadczenia z pracy zawodowej, a także historie z wysokogórskich wycieczek. Właśnie te przeżycia składają się na Szkice gorlickie, które powstały z miłości do Gorlic, ludzi tu mieszkających, do natury będącej dla niego odskocznią od codzienności i postępu technologicznego, któremu niejednokrotnie się dziwił: „Coraz więcej mamy techniki, uniformizacji działania, typowych procedur i standardowych wyrobów fabrycznych, a coraz mniej natury, twórczej fantazji i wytworów indywidualnego dzieła człowieczego. Zamiast szerokiej i urozmaiconej gamy zapachów swojszczyzny mamy dezodoranty i odór spalin. Nic za darmo, zawsze coś za coś. Tęskno, ale trudno, bo na tym właśnie polega odwieczny postęp ludzkości”. Miał rację?

Głównym celem autora jest opisanie procesów narodowotwórczych w społeczności Łemków w przeszłości i obecnie. Zasadniczym przedmiotem badań jest łemkowska idea narodowa, przez którą będą rozumiane treści zawarte w utworach pisanych autorów uważających się za Łemków, a które podejmują problematykę tożsamości tej grupy. Zwłaszcza te, które mogą mieć wpływ na jej kształtowanie. Tak rozumiana idea narodowa jest uważana za jedno z narzędzi kształtowania świadomości narodowej, jak i jej przejaw, wskaźnik. (Rec. Wydawn.)

Akcja "Wisła" to wciąż niezamknięty rozdział polskiej historii. Bolesny, drażliwy, niewygodny. Kwestią przymusowych wysiedleń Ukraińców z południowo-wschodniej Polski zajmowali się i wciąż zajmują uczeni, publicyści i politycy. Dlaczego zastosowano zbiorową odpowiedzialność wobec blisko stu pięćdziesięciu tysięcy obywateli polskich narodowości ukraińskiej? Nazwano ich bandytami, wrogami Polski Ludowej? Nawet tych, którzy mieli zaledwie kilka lat lub byli stojącymi nad grobem starcami? Reportaż Krzysztofa Potaczały ukazuje różne odcienie zbrojnego konfliktu ukraińsko-polskiego na rubieżach Rzeczypospolitej. Autor dotarł nie tylko do intrygujących dokumentów, lecz przede wszystkim do uczestników wydarzeń. Polacy i Ukraińcy - krewni i dawni sąsiedzi - byli milicjanci, funkcjonariusze aparatu bezpieczeństwa i żołnierze opowiadają, jak wyglądało wówczas ich życie i przed jakimi stawali wyborami. Zamieszczone w książce relacje stanowią niezwykłe świadectwo czasów bratobójczej wojny, pokazują, że żadna ze zwaśnionych stron nie miała czystych rąk. Operacja "Wisła" nie zakończyła się wraz z wypędzeniem na Ziemie Odzyskane Ukraińców i mieszanych rodzin ukraińsko-polskich - trwa w przekazywanej z pokolenia na pokolenie pamięci. To wspólna pamięć Polaków i Ukraińców, choć w dużej mierze rozumiana i odczuwana inaczej; nacechowana nieufnością, pretensją i niechęcią do wybaczenia win. Ale nadzieja na pojednanie nie gaśnie. (Rec. Wydawn.)