Autor podjął próbę udokumentowania pomocy, jaką Polacy nieśli Żydom podczas II wojny światowej. Starał się także przybliżyć problematykę relacji polsko-żydowskich w latach 1939-1945. Charakter publikacji i jej wartość źródłowa sprawiają, że zasługuje ona na przypomnienie współczesnemu czytelnikowi.

Mimo upływu lat zbrodnia katyńska wciąż kryje wiele niewyjaśnionych dotąd zagadek. Także niektóre przyjęte w literaturze przedmiotu „pewniki” nie odpowiadają stanowi faktycznemu. Jednym z nich jest sprawa ekshumacji przeprowadzonej przez Niemców w Lesie Katyńskim wiosną 1943 r. Pomijając samą tę kwestię, „Niemcy” ci zostali w książce bliżej przedstawieni, np. 3 km od katyńskich grobów w okresie wrzesień 1941 – wrzesień 1943 r. rozlokowany był sztab generalny Grupy Armii „Środek”, a po ujawnieniu (nie było to – jak się pisze – „odkrycie”) polskich mogił sprawą tą zajmował się m.in. szef jej wywiadu i kontrwywiadu. Książka koncentruje się na wydarzeniach w Lesie Katyńskim w latach 1940–1943, począwszy od transportów jeńców z Kozielska do Smoleńska i Gniezdowa, aż do założenia tzw. cmentarza PCK.

Piłsudski sformułował koncepcję walki zbrojnej o niepodległość w czasie, gdy wiarę w jej odzyskanie podzielała jedynie znikoma część społeczeństwa polskiego. Konsekwentnie wcielał ją w życie – zainicjował stworzenie Związku Walki Czynnej i organizacji strzeleckich przed I wojną światową, a po jej wybuchu – Legionów Polskich. Dowodził I Brygadą Legionów i bił się o niepodległość z Rosją, później rzucił wyzwanie pozostałym państwom zaborczym – Niemcom i Austro-­Węgrom. W listopadzie 1918 r. jako Naczelnik Państwa rozpoczął proces odbudowy państwowości polskiej oraz Wojska Polskiego. Jako Naczelny Wódz poprowadził wojsko do wojny o granicę wschodnią Rzeczypospolitej. Zwycięstwo w tych zmaganiach, których kulminacyjnym momentem było odparcie najazdu bolszewickiego, zdecydowało o bycie młodego państwa. Po wyborze Gabriela Narutowicza na stanowisko prezydenta RP przekazał mu władzę. Kiedy prezydent zaraz po rozpoczęciu urzędowania został zamordowany, Piłsudski na znak protestu odszedł z życia politycznego. Do władzy wrócił po przewrocie dokonanym w maju 1926 r. Obalenie legalnych władz i walki, które przyniosły ofiary, są do dziś krytykowane. Wtedy jednak znaczna część społeczeństwa, rozczarowana ówczesną sytuacją polityczną, poparła działania Piłsudskiego. Marszałek rządził Polską dziewięć lat, dał jej niezależną politykę zagraniczną, czyniąc Rzeczpospolitą liczącym się państwem w Europie, oraz nową konstytucję. Kiedy zmarł, żegnało go zjednoczone w żałobie wielonarodowe społeczeństwo II Rzeczypospolitej.

Książka Masz synów w lasach, Polsko... składa się z kilkunastu artykułów naukowych prezentujących najnowszy stan badań nad działalnością podziemia niepodległościowego oraz represjami komunistycznymi na Podhalu i Sądecczyźnie po zakończeniu II wojny światowej. Poszczególne teksty, przygotowane przez historyków z Instytutu Pamięci Narodowej oraz Polskiego Towarzystwa Historycznego, stanowią rozszerzone wersje referatów prezentowanych podczas konferencji naukowej „W hołdzie «wyklętym»...Podziemie niepodległościowe i opór społeczny na Sądecczyźnie w latach 1945–1956", która miała miejsce 2 marca 2012 r. w Miasteczku Galicyjskim w Nowym Sączu. Artykuły te wnoszą bez wątpienia istotny wkład w historiografię regionalną, rzucają też, jak się wydaje, nowe światło na zjawiska znane w innych zakątkach Polski. Sam tytuł publikacji – Masz synów w lasach, Polsko... – zaczerpnięty został z „Wiersza o obecnej Polsce!", napisanego podczas pobytu w partyzantce przez Franciszka Tomaszkiewicza „Białego" z oddziału „Huragan".

Album ukazuje, jak Polacy wyrażali uczucia patriotyczne przez strój i jego dodatki. Głównym założeniem było opisanie procesu świadomego stylizowania wyglądu zewnętrznego w ten sposób, aby epatował on uczuciami miłości do ojczyzny lub wrogości wobec jej przeciwników. Proces ten został ujęty w szerokim kontekście i długich ciągach czasowych, poczynając od narodzin mody narodowej na przełomie XVI i XVII w. po koniec II wojny światowej. Naświetlone zostały okoliczności, w których moda patriotyczna się rodziła, oraz te, które doprowadzały do jej zaniku. Omówiono również proces powstawania, zapominania i odradzania się pewnych symboli i haseł patriotycznych. Celem powstania albumu było ustalenie stopnia trwałości lub zmienności sposobów wyrażania uczuć patriotycznych przez sposób ubierania się. (Rec. Wydawn.)

Książka zawiera wybór dokumentów Niezależnego Zrzeszenia Studentów z lat 1980-1981. Pierwszy raz w jednym miejscu udało się zebrać tak bogatą dokumentację działalności różnych ośrodków akademickich, co jest tym istotniejsze, że jest to materiał rozproszony po bibliotekach, archiwach i kolekcjach prywatnych. Dokumenty prezentują różne aspekty aktywności NZS: od strajków i manifestacji po działania na rzecz środowiska, takie jak imprezy kulturalne czy walka o zmianę programów nauczania. (Rec. Wydawn.)

Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju przy wsparciu Narodowego Banku Polskiego, Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych oraz Instytutu Pamięci Narodowej od jesieni 2020 do wiosny 2021 r. realizowało projekt wystawienniczo-naukowo-edukacyjny złożony z wystawy czasowej, konferencji naukowej i działań edukacyjnych. Jednym z efektów tych działań jest oddawany w ręce Czytelnika album, łączący teksty naukowe poświęcone polityce monetarnej oraz reformom walutowym z prezentacją i opisem banknotów polskich projektowanych po II wojnie światowej. 28 października 2020 r. minęła siedemdziesiąta rocznica przyjęcia przez sejm ustawy wprowadzającej reformę walutową. W wyniku zaplanowanej przez komunistyczne władze, a utrzymanej w ścisłej tajemnicy przed społeczeństwem operacji Polacy utracili dwie trzecie swoich oszczędności. Obok doraźnych, finansowych skutków tej operacji na kilka dekad podważono zaufanie społeczne do polityki pieniężnej władz. Społeczeństwo obawiało się kolejnego zamachu na oszczędności, nawet po upadku komunizmu. Dopiero reforma walutowa przeprowadzona w nowej rzeczywistości społeczno-gospodarczej w 1995 roku dzięki zachowaniu pełnej ekwiwalentności przywróciła społeczeństwu szacunek do polskiego pieniądza. W celu przypomnienia wydarzeń sprzed 70 lat Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju przy wsparciu Narodowego Banku Polskiego, Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych oraz Instytutu Pamięci Narodowej od jesieni 2020 do wiosny 2021 r. realizowało projekt wystawienniczo-naukowo-edukacyjny złożony z wystawy czasowej, konferencji naukowej i działań edukacyjnych. Jednym z efektów tych działań jest oddawany w ręce Czytelnika album, łączący teksty naukowe poświęcone polityce monetarnej oraz reformom walutowym z prezentacją i opisem banknotów polskich projektowanych po II wojnie światowej. (Rec. Wydawn.)

Książka ukazuje wzajemne relacje między społeczeństwem a władzą w Polsce południowo-wschodniej w ostatniej dekadzie PRL. Autor scharakteryzował główne nurty zinstytucjonalizowanego oraz niezorganizowanego sprzeciwu społecznego, począwszy od struktur powstałych przed sierpniem 1980 r. na komitetach obywatelskich „Solidarność” w 1989 r. skończywszy, przedstawił również rolę Kościoła katolickiego. Szczególnej analizie poddał działania organów bezpieczeństwa przeciwko opozycji i oporowi społecznemu.

Niniejsza publikacja dotyczy szeroko rozumianej działalności pionów śledczych funkcjonujących w strukturach organów bezpieczeństwa publicznego w okresie PRL. Z pewnością nie wyczerpuje podjętego zagadnienia, wskazuje natomiast, z jak wielotorową i wielowątkową materią mają do czynienia badacze tego zagadnienia. Chociażby z tego powodu jej głównym celem jest w zwrócenie uwagi na prezentowaną problematykę w jednostkowym ujęciu tematycznym, ale także usystematyzowanie posiadanej już wiedzy. Redaktorzy mają również nadzieję, że zebrane w niniejszym tomie artykuły choć w części uzupełniają dotychczasowe luki w historiografii w zakresie podjętej tematyki.

Korzenie polskiego ziemiaństwa i arystokracji, specyficzny wystrój dworów oraz pałaców, gromadzone przez dziesiątki lat kolekcje dzieł sztuki i ich losy, zasługi poszczególnych rodów, m.in. Zamoyskich, Czartoryskich, Potockich i Ogińskich dla Rzeczypospolitej w XIX i XX w., prześladowania, jakich doznali w czasie II wojny światowej i po niej ? ten świat otwiera przed czytelnikiem autorka książki Polscy ziemianie. Szkice o losach i dziedzictwie. Maluje barwny obraz rzeczywistości bezpowrotnie minionej ? spuściznę materialną ziemiaństwa i, co ważniejsze, duchową, której ślady przetrwały w świadomości narodu do dzisiaj. Opowiada o rabunku przez Niemców i Sowietów bezcennych dzieł sztuki i o ludziach walczących o ich odzyskanie po II wojnie światowej. W drugiej części książki, utrzymanej w tonie gawędy, autorka opisuje historie wybranych rodzin (Chłapowscy, Donimirscy, Sikorscy, Lutosławscy, Radziwiłłowie, Skirmuntowie, Fudakowscy, Bispingowie, Pileccy, Jackowscy), odbijające jak w lustrze dzieje Rzeczypospolitej. Sięga do archiwów ? także rodzinnych, cytuje fragmenty wspomnień, przytacza dykteryjki. Bogato ilustrowana całość zawiera indeks nazwisk i miejscowości. (Rec. Wydawn.)

Przygotowana przez Piotra Grzelczaka rozprawa stanowi pierwszą całościową próbę, dodam, moim zdaniem próbę nad wyraz udaną, przedstawienia fascynującej historii zmagań o pamięć o Poznańskim Czerwcu w okresie PRL. Zmagań, których jedną ze stron był szeroko rozumiany aparat władzy wraz z częścią środowiska literackiego i historycznego, a drugą kontestujące w większym bądź mniejszym stopniu oficjalną narrację społeczeństwo. Autor nie poprzestaje na zebraniu i usystematyzowaniu dotychczasowego, mocno rozproszonego materiału wspomnieniowego, przywołaniu licznych artykułów prasowych, dzieł literackich oraz niezwykle bogatej spuścizny archiwalnej, ale idzie o krok dalej, krytycznie analizując zebrane informacje i stawiając własne tezy. Wydaje się, że tytuł trafnie oddaje zawartość dzieła, zastrzeżeń nie budzą także ani przyjęte cezury czasowe, ani konstrukcja pracy. Ciekawie prowadzona narracja, bogate słownictwo i ładny przejrzysty styl to kolejne zalety pracy. (Konrad Białecki - z okł.)

Historia Rzeczypospolitej Polskiej to dzieje niezwykłego państwa, kraju królów i świętych, wielkich bitew i tragicznych wydarzeń, ale przede wszystkim niezłomnego narodu. Niniejsza publikacja jest szczególna nie tylko z uwagi na zawarte w niej treści, ale również ze względu na okoliczności, w których trafia w Państwa ręce. Nasza tożsamość jako jednostek i jako wspólnoty oparta jest na pamięci. Przeszłość pozwala zrozumieć, kim jesteśmy. Historia, a więc i współczesność Polaków rozpoczęła się 1050 lat temu, wraz z przyjęciem chrześcijaństwa. W okresie największego rozkwitu Polski stworzono piękny mit o tym, że Polacy są potomkami Sarmatów, dzielnych wojowników, opisywanych przez starożytnych autorów. Do dziś czasem mówimy o sobie, że jesteśmy Sarmatami. W rzeczywistości jednak Polacy są potomkami Słowian zasiedlających od VI w. po Chrystusie Europę Środkową i Wschodnią.

Refleksje o. Władysława Gurgacza SJ, publikowane po raz pierwszy w całości i w krytycznym opracowaniu, dają czytelnikowi możliwość bliższego i głębszego poznania bogatej osobowości tego kapelana Żołnierzy Wyklętych. Z jego zapisków wyłania się obraz jezuity głęboko żyjącego duchowością, wrażliwego na ludzkie cierpienie i piękno natury, człowieka zmagającego się ze sobą w drodze ku dojrzałości, kapłana przeczuwającego rychłą śmierć i tęskniącego za niebem. Aż dziw, że ktoś tak mocno uduchowiony, rzec by można: mistyk czasu wojny, obdarzony pasją i talentem malarskim, stanie się duszpasterzem Wyklętych, kapelanem troszczącym się o dusze żołnierzy. Refleksje są obrazem jego duchowej, kilkunastoletniej drogi i zawierają przepojone doświadczeniami treści, świadczące o dojrzałości autora. Dzięki uważnej i cierpliwej lekturze zapisków można lepiej zrozumieć późniejszą trudną decyzję o. Gurgacza o przystąpieniu do Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej. Niniejsze wydanie Refleksji zostało opatrzone bogatym aparatem krytycznym w postaci wstępów, przypisów, not wyjaśniających, indeksów i ilustracji. Umożliwia to lepsze zrozumienie samego tekstu, jak też szersze spojrzenie na osobistą historię słabego zdrowiem, ale mocnego duchem jezuity, który całkowicie poświęcił się Bogu i Ojczyźnie.

Niniejszy tom, zawierający 13 artykułów historyków z Katowic, Opola i Warszawy, ukazuje konflikt w relacjach Kościół – państwo na kilku płaszczyznach: specyfiki lokalnej, rozmów duchowieństwa z przedstawicielami władz, prasy, zaangażowania społeczno-politycznego duchowieństwa, szkolnictwa oraz pielgrzymowania. Na początku skupiono się na kwestii górnośląskiego oblicza konfliktu ideologicznego Kościół – państwo. Doktor Andrzej Grajewski zwrócił m.in. uwagę na potrzebę komparatystyki podczas prowadzenia badań nad historią Kościoła w poszczególnych regionach, a także zaproponował nowe ramy narracji chronologicznej w odniesieniu do dziejów Kościoła na obszarze Górnego Śląska. Redaktor tomu, dr hab. Adam Dziurok, prof. UKSW, skupił się na przedstawieniu problemów natury światopoglądowej, które pojawiały się podczas rozmów przedstawicieli władz partyjno-państwowych z duchownymi na terenie województwa śląskiego/katowickiego w okresie stalinizmu. W kolejnych dwóch tekstach skupiono się na perspektywie prasowej. Z jednej strony ukazano sposób relacjonowania stosunków państwowo-kościelnych w 1945 r. na łamach tygodnika „Gość Niedzielny” – wydawnictwa kurii diecezjalnej w Katowicach (tekst autorstwa ks. dr. Rafała Śpiewaka), z drugiej zaś zaprezentowano antykościelne treści publikowane przez katowicki miesięcznik ateistyczny „Myśl Wolna” (tekst dr Łucji Marek). Trzeci blok tekstów obejmuje kwestię aktywności społeczno-politycznej grupy duchownych określanych jako „księża patrioci” oraz próby wychowania lojalnych kapłanów. Doktor Jacek Żurek poruszył sprawę regionalizmu w tym środowisku na Górnym Śląsku, dr Adriana Dawid zaprezentowała aktywność kapłanów województwa opolskiego w Komitecie Obrońców Pokoju, zaś ks. prof. Jerzy Myszor poddał analizie próby uzyskania wpływu przez władze komunistyczne na formację do kapłaństwa, zarówno w Śląskim Seminarium Duchownym w Krakowie, jak i poprzez powoływanie alumnów do służby wojskowej.