W 1933 roku młoda Amerykanka przyjeżdża do Polski jako żona księcia Pawła Sapiehy. Trafia do egzotycznego świata polskiej arystokracji, w którym nowojorskie wychowanie musi skonfrontować z zastaną tu rzeczywistością. Z tej perspektywy spogląda na stosunki społeczne panujące w II Rzeczpospolitej, poznaje życie warszawskiej elity, górnośląskich przemysłowców i ziemian na Kresach Wschodnich. Z wrodzonym talentem pisarskim, niepozbawionym ostrza krytyki, odmalowuje fascynujący obraz epoki. Po wybuchu wojny wraca do Stanów Zjednoczonych, gdzie zostaje cenioną postacią życia literackiego. „Świeże i niezwykłe ujęcie przedwojennej Polski. Wiele z tego, co - jak nam się wydaje - pamiętamy o latach 20. i 30. ubiegłego wieku, jest truizmem i stereotypem. Ta książka zadziwi współczesnych czytelników pełnym zrozumienia, choć dalekim od romantyzmu opisem świata, który przeminął.” (Rec. Wydawn.)

"Archiwistyka społeczna" to pierwsza książka poruszająca całościowo temat oddolnego gromadzenia dokumentacji historycznej w Polsce, będąca zarazem zaproszeniem do dyskusji dla badaczy i praktyków tej dziedziny. W pierwszej części zawiera teksty teoretyczne, opisujące miejsce archiwistyki społecznej w polskiej rzeczywistości, perspektywy rozwoju dziedziny, dotychczasowe związane z tym zagadnieniem działania środowisk pozarządowego, naukowego i państwowej służby archiwalnej, problemy związane z zfunkcjonowaniem AS-ów. Druga część ma pomóc pracownikom i wolontariuszom archiwów w ich codziennej pracy, a także być inspiracją do zakładania AS-ów. Materiały edukacyjne, stworzone przez pracowników Ośrodka KARTA prowadzą przez kolejne etapy działalności archiwum społecznego: od pozyskiwania zbiorów przez katalogowanie po udostępnianie.

Cyfrowe Archiwa Tradycji Lokalnej w Polsce – przewodnik, opisuje ponad sto CATL-i (www.archiwa.org/catl), powstałych przy bibliotekach gminnych, w ramach projektu Ośrodka KARTA (realizowanego w Programie Rozwoju Bibliotek, prowadzonego przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego). Biblioteki, poprzez aktywizację lokalnej społeczności, pełnią misję ratowania i upowszechniania świadectw historii. W publikacji przedstawieni zostali koordynatorzy i realizatorzy projektu w bibliotekach, a także środowiska, które współuczestniczą w tym procesie. Opisane są tam także zgromadzone zbiory oraz podejmowane działania, przedstawione liczne fotografie ze zbiorów Cyfrowych Archiwów Tradycji Lokalnej w Polsce.

Burzliwy przełom na tle prywatnego życia trochę rozpuszczonej jedynaczki z dobrego domu, a trochę „pięknego przykładu kobiety polskiej”. W dziennikach Janiny z Fuldów Konarskiej w realia salonu i dworu wkrada się świat zewnętrzny: rewolucja 1905 roku, wybuch wojny, przetaczanie się przez ziemie polskie kolejnych frontów, formowanie się niepodległości. Notowane na bieżąco wrażenia Autorki pozwalają poczuć codzienność tej niezwykłej epoki, a także poznać z bliska ją samą - rezolutną komentatorkę rozgrywających się na jej oczach wydarzeń. 31 grudnia 1900, poniedziałek. Dziś koniec roku i wieku XIX zarazem, chwila ważna i uroczysta, obchodzi ją cały świat chrześcijański modlitwami i rozmyślaniami, w katolickich kościołach specjalne nabożeństwa są odprawiane. […] Jak to dziwnie pomyśleć, że w nowym wieku będziemy żyli! Ciekawa rzecz, co nowego ludzie w nim wymyślą i jakie zmiany zajdą w świecie… 17 maja 1905, środa. W Warszawie strzelali i zabijali się na Pierwszego Maja. Tu jest niby spokój, ale pozorny tylko. Mam wrażenie, że lada iskra płomień wznieci. […] A my… bawimy się, jeździmy po świecie, tenisujemy, mamy herbatki. 31 grudnia 1918, wtorek. Coraz większy u nas zamęt: tu i tam objawy niedwuznaczne boIszewizmu, tu i tam gwałty, kradzieże. W Lubelskiem „czarne” strajki i wywłaszczenia niektórych obywateli. I u nas coraz więcej chłopi rozpolitykowani i głośno się mówi, czy lepiej z dworem, czy bez dworu. (Rec. Wydawn.)

Stefan Dąmbski jako 16-letni żołnierz AK został egzekutorem – wykonywał wyroki na polskich kolaborantach, Niemcach, Ukraińcach, a później także na przedstawicielach nowej władzy. Jego spisana pod koniec życia spowiedź wciąż budzi kontrowersje. Z jednej strony jest świadectwem skrajnego poświęcenia dla Ojczyzny, z drugiej – pozbawionym emocji samooskarżeniem mordercy. Stawia pytanie o cenę wojennego bohaterstwa i granice patriotyzmu. Z biegiem lat jej antywojenne przesłanie zyskuje na znaczeniu. (Z okładki)

Podręcznik "Historia a prawa człowieka" dostarcza bibliotekarzom podstawę do realizacji różnych projektów, kładzie jednak także nacisk na inicjatywę i pomysłowośc ich uczestników - inspiruje. Książka ta stawia pytania o prawa człowieka wydarzeniom historycznym i współczesności - o tym jest pierwszy tekst publikacji. Drugi poświęcony został pracy projektowej, zaś w propozycjach warsztatów, wykorzystujacych źródłowe materiały historyczne, przywoływane są konkretne prawa człowieka, ważne także w dzisiejszych czasach.

Bolesna opowieść dziewczynki rzuconej w sam środek wirów wojennych. Autorka trafiła na zesłanie do posiołka pod Archangielskiem jako niespełna siedmiolatka z rodzicami i czwórką rodzeństwa. Zostali wywiezieni 10 lutego 1940 z Osady Ostrowskiej pod Beresteczkiem, gdzie ojciec otrzymał ziemię za udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku. Książka opowiada o życiu na Wołyniu tuż przed wybuchem II wojny światowej, dramatycznym doświadczeniu wywózki, próbach przetrwania i pobycie w domach dziecka w Rosji. (Rec. Wydawn.)

Kontrowersyjny dokument, obrazujący samotną walkę o wolność i honor. Zapis doświadczenia, który można ujawnić dopiero współcześnie. Zbigniew Lubieniewski jako dziecko w 1940 roku wraz z matką i siostrami zostaje zesłany na Sybir. Jego ojciec ginie w Twerze z rozkazu "katyńskiego". Chłopak katowany i upokarzany, poprzysiąg zemstę na sowieckich oprawcach. Po powrocie do Polski trafia na Ziemie Zachodnie, gdzie panoszą się rosyjscy żołnierze. Wściekły i rozgoryczony powojenną rzeczywistością zaczyna konsekwentnie wypełniać swoje zobowiązania. Działa z ukrycia, polując na Rosjan jak samotny wilk na zwierzynę. Nie zawsze zadaje im śmierć. Czasem wystarczy, że spowoduje u nich poczucie zagrożenia, zastraszy, sprawi, że poczują się najeźdźcami na obcej ziemi. (Z okładki)

Pierwsza opublikowana relacja byłego więźnia nazistowskich obozów koncentracyjnych, który był prześladowany na mocy Paragrafu 175 za orientację homoseksualną. Wspomnienia Hegera są do dziś uznawane za unikatowe, nie tylko ze względu na przełamanie tabu związanego z tą grupą ofiar narodowego socjalizmu, ale przede wszystkim ze względu na przerażający opis cierpienia tej grupy ofiar, która była prześladowana również po wojnie - Paragraf 175 przetrwał w NRD i RFN do końca lat sześćdziesiątych XX w. (całkowicie wycofany z niemieckiego prawodawstwa dopiero w 1994 roku). Zobacz więcej “Cóż ja takiego zrobiłem, bym miał tak ciężko za to pokutować? Czy byłem zboczeńcem albo zagrożeniem dla narodu? Pokochałem przyjaciela, mężczyznę - nie było to młodociany, tylko 24-letni, dorosły człowiek! Nie widziałem w tym niczego strasznego czy niemoralnego. Co to za świat i co to za ludzie, którzy decydują za dorosłego człowieka, kogo i jak wolno mu kochać?” (Heinz Heger) (Rec. Wydawn.)

Wspomnienia Michaela Wiecka (ur. 1928 w Königsbergu), niemieckiego muzyka, są poruszającym zapisem dzieciństwa i młodości spędzonym pod panowaniem narodowego socjalizmu, a później systemu sowieckiego. Przed najgorszymi skutkami narastającego antysemityzmu chroniło go tylko pochodzenie ojca, a po zakończeniu II wojny jedynie własna odwaga, determinacja i pomysłowość pomagały mu ratować siebie i rodzinę przed zagrożeniem ze strony Sowietów. Autor opisuje szczegółowo pogarszanie się sytuacji represjonowanej ludności żydowskiej, zniszczenie miasta przez naloty bombowe aliantów, oblężenie i zdobycie go przez Armię Czerwoną, a także przemianę Königsbergu w Kaliningrad. Jako syn nieżydowskiego ojca i żydowskiej matki (oboje byli muzykami), po dojściu nazistów do władzy, Michael Wieck przeżywa wykluczenie, utratę poczucia bezpieczeństwa, deportacje wielu krewnych i przyjaciół. Zajęcie miasta przez Sowietów przynosi mu uwięzienie (jako Niemcowi) w sowieckim obozie internowania Rothenstein. Królewiec opuszcza dopiero w kwietniu 1948. We wspomnieniach, oprócz sytuacji granicznych, opisuje też, jaką siłę i pociechę przynosiła mu muzyka, z którą związał się na całe życie. Sytuacja rodzinna autora (wśród jego krewnych były nie tylko ofiary Auschwitz i Theresienstadt - żydowska część rodziny, ale też np. oficerowie Wehrmachtu czy współpracownicy Hitlera), jego zmysł obserwacyjny i wrażliwość składają się na wyjątkową mieszankę, stanowiącą o wartości wspomnień. Michael Wieck buduje je na zasadzie kontrastów, opisuje sytuacje niemal nieprawdopodobne, czasem absurdalne, choć zawsze prawdziwe, jak np. wezwanie go na komisję wojskową w wyniku urzędniczej pomyłki. Jego opowieść to bogata kronika przeplatających się losów ludzi o różnym pochodzeniu, wyznaniu i statusie społecznym, których łączyło doświadczenie rzeczywistości wojennego Königsbergu. (Rec. Wydawn.)

Przypadek, z którego rodzi się głębokie uczucie. „Miłość z lupanaru” to historia związku Michała Römera (ziemianina, wybitnego prawnika, społecznika i polityka) oraz Anny Wolberg „Annin” - dziewczyny „z ludu”, która przez splot dramatycznych wypadków trafia do domu publicznego w Wilnie. Ten dziennik to poruszająca lektura i niezwykły dokument - osobisty zapis z początku XX wieku we wszystkich jego wymiarach, także tych, które wyjątkowo rzadko są utrwalane na kartach diariuszy. Michał Römer odważnie przedstawia siebie i swoją intymną relację z Anną Wolberg. Formułuje nieszablonowe wnioski na temat środowiska, z którego się sam wywodzi, tradycji narodowych i życia obyczajowego Polaków w Wilnie lat 1911-14. A przede wszystkim wyciąga na światło dzienne temat wówczas przemilczany - społeczną pozycję kobiet i ich całkowite uzależnienie od przypadkowej sytuacji życiowej. (Rec. Wydawn.)

Koniec dzieciństwa z okrutną wojną w tle. Polina Żerebcowa przez kolejne dziesięć lat (1994-2004) opisuje w swoim dzienniku dorastanie i młodość w Groznym - mieście śmierci, zniszczenia i nienawiści. W mieście, w którym każdy mógł stać się wrogiem lub wybawcą, szczególnie, gdy - jak autorka - pochodziło się z rodziny, w której byli i Czeczeni, i Rosjanie. „Gdy w 1994 roku zaczynała się w Czeczenii pierwsza wojna, Żerebcowa miała dziewięć lat. W chwili wybuchu drugiej - czternaście. Połączenie dziecięcej wrażliwości z absolutnym literackim, poetyckim słuchem oraz zmysłem obserwacji dało prozę wybitną. Autorka wie, że o doświadczeniach granicznych należy pisać lakonicznie, bez przymiotników: im prościej i mniej, tym lepiej. I straszniej. Mottem tej książki mogłaby być uwaga Żerebcowej, zapisana pod datą 1 października 1999 roku: «Wierzyć można tylko temu, co się zobaczyło na własne oczy. I w żadnym razie nie dowierzać uszom! (Rec. Wydawn.)

Niezarekwirowane. Historie ludzi, którzy przeżyli to, czego boimy się najbardziej to zapis relacji ludzi Gułagu będących po przeciwnych stronach drutu kolczastego - funkcjonariuszy i więźniów. Choć opowiadają o dramatycznych sprawach, nie jest to kronika przemocy i cierpienia - są świadectwem, iż nawet w piekle można zachować człowieczeństwo i godność. To historia „nienormalnego, często nie do wytrzymania, ale mimo wszystko - życia”. Autorki książki, korespondentki specjalne moskiewskiej „Nowej Gazety” Jelena Raczewa i Anna Artemjewa, dotarły do ostatnich byłych więźniów stalinowskich łagrów oraz do pracowników Gułagu i w latach 2012-2018 nagrały ich relacje. Bohaterowie książki pracowali w łagrach lub byli więzieni od końca lat 30. do końca lat 50., czyli w okresie najstraszniejszych represji stalinowskich. Jedni siedzieli tam za „agitację antysowiecką”, inni w nim pracowali: w pionie administracyjnym, jako strażnicy, personel medyczny. Wśród bohaterów książki są m.in. pianistka uwięziona w dniu wybuchu wojny za „wykonanie faszystowskiego hymnu” (utworu Bacha), malarz oskarżony o „próbę przekopania tunelu z Leningradu pod mauzoleum Lenina”, są opowieści księdza o pierwszej ekstazie religijnej i partyzanta o pierwszym zabitym czekiście. Jest mowa o profesorze Państwowego Uniwersytetu Moskiewskiego, który wyjadał kaszę perłową spośród cudzych ekskrementów, i o strażniku, który uczył swojego psa gończego Synka tropić ludzi i podawać łapę. Są historie więźniarek, które zawijały włosy na wałeczki, żeby nocą wydostać się przez druty kolczaste na randkę, oraz obozowej pielęgniarki wyrzuconej z pracy za miłość do skazańca. O swoich przeżyciach opowiadają ludzie z Rosji, krajów nadbałtyckich czy Ukrainy, o pochodzeniu polskim. Komunistyczny system nie oszczędzał nikogo: rolnicy, inteligenci, osoby mające „niesłusznych” przodków, studenci, żołnierze Armii Czerwonej wracający z niemieckiej niewoli, Żydzi ocaleni z Holokaustu, reemigranci z Zachodu - wszyscy oni stali się ofiarami systemu. Ta publikacja to niezwykle rzadka okazja do poznania historii represji z drugiej strony - funkcjonariusze systemu sporadycznie odważają się mówić o sobie jako współsprawcach i o swoich motywacjach do wykonywania takiego zajęcia. To ostrzeżenie, że „katami” nie są jakieś „bestie”, ale zwykli ludzie. Ich opowieści są szczególnie ważne - powinniśmy je traktować jako stałe ostrzeżenie, sygnał alarmowy. (Rec. Wydawn.)

900 dni oblężenia, głodujące miasto, trzy prawdziwe historie Blokada Leningradu od września 1941 do stycznia 1944 roku to najdłuższe oblężenie w nowożytnej historii świata. Największą ofiarę złożyli jego mieszkańcy, z których szacunkowo blisko milion nie przeżyło. Dzienniki mieszkanek Leningradu dokumentują dzień po dniu umieranie miasta i jego społeczeństwa. To trzy poruszające świadectwa konsekwencji sowieckiej propagandy, strachu przed śmiercią, wszechobecnego głodu, walki o przetrwanie i o resztki człowieczeństwa w nieludzkich okolicznościach.

Relacji z „nieludzkiej ziemi” znamy wiele, jednak wspomnienia Zbigniewa Lubienieckiego wyróżniają się wyjątkową narracją - „bohaterskiego” dziecka, które musiało stać się zbyt szybko mężczyzną. W wieku dziewięciu lat wyrwany z domu rodzinnego, po dramatycznych peregrynacjach zostaje przemocą dostarczony w bydlęcym wagonie do posiołku dla zesłańców w tajdze pod Archangielskiem. Kolejne doświadczenia wojenne wzmacniają wpojony mu przez ojca patriotyzm i upór w walce o siebie i swoją rodzinę. Zbigniew Lubieniecki idzie nawet dalej - bierze na swoich oprawcach odwet. Zbigniew Lubieniecki urodził się w 1930 roku w rodzinie arystokratycznej. Jego ojciec w latach 30. był komendantem Straży Granicznej, w 1939 roku zmobilizowany, trafił do niewoli sowieckiej i został rozstrzelany w Katyniu. Zbigniewa Lubienieckiego z matką i trzema siostrami w 1940 roku deportowano do obwodu archangielskiego. Zwolniono ich w 1941 roku na podstawie „amnestii” dla obywateli polskich, następnie uzyskali zgodę na wyjazd do Pierwomajska w Kraju Ałtajskim. Do Polski wrócili w 1946 roku, osiedlili się w Dębnie Lubuskim na Ziemiach Zachodnich. (Rec. Wydawn.)

Autor wspomnień, jako nastoletni chłopak, mieszkając przy słynnym warszawskim bazarze Kercelego, poznał środowisko tamtejszych handlarzy, cwaniaków, ale też ludzi ciężkiej pracy. Nieobca była mu również atmosfera i postacie handlowego placu Żelaznej Bramy czy Hal Mirowskich. To oni są bohaterami jego opowieści. W 1939 roku, tak jak całe społeczeństwo, stanęli w obliczu wojny. Polacy patrzyli na wznoszący się mur getta, Żydzi musieli radzić sobie po jego drugiej stronie. Specyfika środowiska, przejawiająca się pewną brawurą, ale też jasnymi zasadami przyjaźni i współdziałania, w czasie wojny nie zniknęła, zmieniły się tylko warunki – już nie bazar, ale granica getta stała się najważniejszym terenem działania. Świerczyński precyzyjnie opisuje miejsca i sposoby szmuglowania. Nie wybiela historii, przywołuje prawdziwe zdarzenia i zachowania, i te szlachetne i te podłe. Nie ukrywa, że szmuglerzy nie ryzykowali swojego życia tylko z chęci pomocy, ale na tym procederze zarabiali. W wielu przypadkach potrzeba było jednak zdecydowanie większej determinacji niż tylko ta, która dyktowana jest chęcią zarobku. Ukazuje nie tylko szlachetne postawy, ale także wspomina wydarzenia z udziałem szmalcowników. (Rec. Wydawn.)

Oryginalna wersja świadectwa Calka Perechodnika - mieszkańca Otwocka, policjanta żydowskiego w tamtejszym getcie. Tekst zawiera oskarżenie narodu niemieckiego, jednocześnie polskiego i żydowskiego. Autor bierze również na siebie dużą część odpowiedzialności za śmierć swojej żony i dwuletniej córeczki. Nakreśla postaci znanych mu Polaków i Żydów. Bezwzględnie obnaża ich słabości i wady, które doprowadziły do społecznego przyzwolenia na zaistnienie tak nieludzkich sytuacji. Spowiedź została spisana w roku 1943, a jej autor nie doczekał wyzwolenia. (Z okł.)