Ruiny cerkwi, nieistniejące wsie, bunkry UPA, trudna historia stosunków polsko-ukraińskich, ale też wspaniałe góry i niezwykłe historie dolin. Oto cała prawda o Bieszczadach. Nie znajdziemy w Bieszczadach imponujących ruin czy monumentalnych budowli. Jednak już sama konfrontacja rzeczywistości z przedwojennymi mapami zadziwi niejednego. Ciągnące się dziś kilometrami bezludne i zarośnięte przestrzenie jeszcze 70 lat temu tętniły życiem, a teren ten był przeludniony. W każdej dolinie była wieś, w której stały drewniane domy, nieraz tak ciasno ustawione, że „z dachu na dach kapało”. (empik.pl)

Wyjątkowy, osobisty tekst, znakomitego krajoznawcy Stanisława Krycińskiego, został zilustrowany nastrojowymi fotografiami Bieszczadów, których już nie ma. Jest to preludium do drugiej części, w której zobaczymy zapierające dech w piersiach pejzaże i zdjęcia przyrodnicze Grzegorza Leśniewskiego. Po raz pierwszy, obok krajobrazów i bieszczadzkich cerkwi, zobaczymy wyjątkowe fotografie wilka, rysia, niedźwiedzia i żubra w ich naturalnym środowisku.

Książka ta jest drugą częścią opowieści o Łemkowszczyźnie, kontynuacją wydanej przed dwoma laty "Łemkowszczyzny po obu stronach Karpat". Obejmuje sto lat dziejów Łemków żyjących na północnych stokach Karpat i ich sąsiadów Rusnaków, zamieszkujących południowy skłon tych gór. Opisano tu okres od lat 30. XIX w., po lato 1939 r. Opowiedziane zostały narodziny łemkowskiej świadomości i literatury, działania podczas Wielkiej Wojny na terenie Beskidu Niskiego i prześladowania jakie dotknęły Łemków w obozie internowania Thalerhof. Kolejne rozdziały opisują cmentarze wojenne, tak charakterystyczne dla tej krainy, powrót do prawosławia, działaczy i literatów okresu międzywojennego, powstanie Apostolskiej Administracji Łemkowszczyzny, a w końcu życie na łemkowskiej wsi w latach międzywojennych i łemkowskie rzemiosło z kamieniarstwem na czele. (Z okł.)

Trzecia i ostatnia część opowieści o Łemkowszczyźnie, będącą kontynuacją książek "Łemkowszczyzna po obu stronach Karpat" i "Łemkowszczyzna. Czas wojny i pokoju". Opisano tu najdramatyczniejszy okres jej historii, który zaważył na łemkowskim „być, albo nie być”. Kampania wrześniowa 1939 r. i operacja dukielsko-preszowska były tylko przerażającą uwerturą do wydarzeń mających nastąpić w latach 1945–1947, a więc przymusowych wysiedleń na Ukrainę sowiecką i akcji „Wisła”, podczas której niemal wszystkich Łemków wywieziono na tzw. Ziemie Odzyskane, przypinając im etykietkę „ukraińskich bandytów”. Czasy PRL-u to okres inwigilacji, życia w strachu i niemożności działalności społecznej czy politycznej. Dopiero po 1990 r. zaczęły powstawać łemkowskie organizacje podtrzymujące odrębność tej mniejszości etnicznej, a można również powiedzieć, że narodu. Łemkowie mają swoich przedstawicieli w świecie kultury i nauki, a podczas spisu powszechnego w 2011 r. narodowość łemkowską zadeklarowało 10 531 osób. Mniej więcej tyle samo Łemków podało narodowość ukraińską. Umieszczone na okładce zdjęcie, łemkowskiego pogrzebu z czasów II wojny światowej, ma głęboko symboliczną wymowę. Wydarzenia lat 1944–1989 wskazywały na to, że Łemkowszczyznę czeka nieuchronna zagłada. Po 1990 r. rozpoczął się jednak renesans łemkowskiej świadomości i choć tych którzy mienią się Łemkami jest tak niewielu, to jednak coraz żywsza jest nadzieja, że fenomen Łemkowszczyzny nie zostanie utracony, lecz żyć będzie jeszcze długie lata.

Bogato ilustrowana opowieść o Epifaniuszu Drowniaku (1895–1968), zwanym Nikiforem, wybitnym łemkowskim malarzu, który stworzył swój niepowtarzalny styl. Mimo wielu przeciwności losu – biedy, kalectwa, prześladowań i niezrozumienia – wytrwale podążał własną ścieżką. Miał świadomość swego geniuszu i wyjątkowości sztuki, którą kreował. „Co można zrobić, mając do dyspozycji tak skromny zestaw narzędzi? Szkolne farbki o podstawowych kolorach, ołówki, kredki, klej, nożyczki, temperówkę, butelkę z wodą, pieczątki z podpisem i skrawki papieru? Można stworzyć cały świat, góry i lasy, wsie i miasta, piękne budowle i wijące się tory kolejowe, olśniewające zachody słońca, pochmurne dni i gwiaździste noce. Można namalować ludzi dobrych i złych, całe zastępy świętych i siebie samego. Takimi narzędziami Nikifor, malarz z Krynicy, pracując każdego dnia, wymalował własny lepszy świat". [fragment tekstu]

Na 370 bogato ilustrowanych stronach zostało opisanych 164 miejscowości obecnego Podkarpacia związanych z historią Żydów. Obecnie w województwie (podkarpackim) nie ma ani jednej gminy żydowskiej. Pozostało jednak wiele zabytków kultury żydowskiej oraz miejsc Holocaustu. Społeczność żydowska została unicestwiona przez Niemców w czasie II wojny światowej. Przetrwali ten nieludzki czas nieliczni, przechowani przeważnie przez polskie rodziny, i ci, którzy przeżyli zsyłkę, deportowani przez reżim sowiecki w głąb Rosji. Oceny zachowań Polaków i ich stosunek do Żydów w czasie II wojny światowej są przedmiotem wielu polemik naukowych. Równie skrajne różnice zdań dotyczą Żydów, którzy w różnych sytuacjach znaleźli się na terenach Polski okupowanej przez Niemcy i Związek Sowiecki. To, że zdarzały się po obu stronach kryminalne przypadki, nie ulega wątpliwości. Ważny jest jednak kontekst i skala tych zachowań. W książce koncentruję się na opisie zdarzeń, a nie na ich ocenie. Nie sposób jednak nie pamiętać, że w tamtym czasie Żydzi nie byli traktowanijak nasi starsi bracia w wierze, a postrzegano ich, jako przedstawicieli narodu odpowiedzialnego za śmierć Chrystusa. (...) W ostatnim okresie pojawiło się sporo publikacji, w tym monografii poszczególnych miejscowości, gdzie na ogół problem lokalnej historii Żydów jest traktowany marginalnie lub nawet zupełnie pomijany. Można wręcz odnieść wrażenie, iż niekiedy lokalna społeczność wstydzi się wspólnej, polsko-żydowskiej przeszłości, że chce o niej jak najszybciej zapomnieć. Ale jednocześnie wychodzi sporo wartościowych publikacji o samych Żydach, o ich wkładzie w nasz narodowy, polski pejzaż kulturowy. O stopniu trudności odtworzenia historii Żydów może świadczyć fakt, jak bardzo rozbieżne są dane szacunkowe o ich liczbie, podawane przez autorów poszczególnych publikacji naukowych, a także liczbie np. zachowanych nagrobków na poszczególnych cmentarzach. W znacznej mierze dane te weryfikowałem osobiście, zwłaszcza, że wiele nekropolii żydowskich zostało w ostatnim okresie uporządkowanych, co w wielu przypadkach pozwoliło m.in. na dokładne przeliczenie nagrobków. Niniejsze opracowanie, podobnie jak to pierwsze z roku 2004, w żadnej mierze nie pretenduje do miana pracy naukowej. Jest to raczej zebranie rozproszonych informacji o historii lokalnych społeczności żydowskich, jakie funkcjonowały w pejzażu kulturowym na tym terenie. (Rec. Wydawn.)

Pierwsza monografia naukowa dotycząca historii Rusi Karpackiej i Karpatorusinów, w której profesor Paul Robert Magocsi, autor o olbrzymim dorobku naukowym (wśród niemal 900 publikacji jego autorstwa jest 41 książek) stawia śmiałą tezę o istnieniu czwartej narodowości wschodniosłowiańskiej. Karpatorusini nigdy nie mieli własnego państwa, lecz od wieków zamieszkiwali ziemie zwane Rusią Karpacką, które dziś leżą w granicach Polski, Słowacji, Ukrainy i Rumunii. Rozsiana po całym świecie diaspora karpatorusińska obecna jest głównie na Węgrzech, w Serbii, Czechach, Chorwacji, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. ,,Jakie sensy kryją się w tym tytule? Lepsze byłoby może sformułowanie: „żadnych przyjaciół prócz gór”, jednak zostało ono już wykorzystane w książce o Kurdach – innym górskim narodzie, który w ostatnich dziesięcioleciach porównywano do Karpatorusinów. Te górskie narody łączy to, że nigdy nie miały własnego państwa, zaś te państwa, w których przyszło im żyć, wywierały zwykle negatywny wpływ na karpatorusińską czy kurdyjską społeczność i kulturę. W przypadku Karpatorusinów presja asymilacyjna trwająca od XIX w. stopniowo wypychała ich z nizin i pogórza z powrotem w stronę gór, a z terenów leżących po ich północnej stronie zostali w XX w. usunięci siłą. Zatem w najlepszym razie wyłącznie góry były dla nich osłoną i schronieniem. Podtytuł wskazuje na dwa istotne elementy: kraj i naród. W kolejnych rozdziałach wykażemy, że w Europie istnieje historyczne terytorium zwane Rusią Karpacką. Nazwa i wiążące się z nią pojęcie są znane niektórym mieszkańcom tej krainy, choć nie znajdziemy jej ani na dawnych, ani na współczesnych mapach. Ziemię tę zamieszkiwali głównie – choć nie wyłącznie – Karpatorusini. Z drugiej strony, byli i są Karpatorusini żyjący – dawniej i dziś – poza terytorium Rusi Karpackiej. Mieszkają w sąsiadujących z nią krajach, na przykład w Serbii, czy też w bardzo odległych, takich jak Stany Zjednoczone i Kanada. Tematem tej książki jest zatem Ruś Karpacka (ziemia), a także Karpatorusini (naród) rozproszeni w różnych zakątkach świata. [...] Pod osłoną gór przypomina nieco podręcznik akademicki. Trzydzieści rozdziałów układa się w zasadzie w porządek chronologiczny, śledząc wydarzenia i procesy historyczne od czasów prehistorycznych do współczesności. Starałem się zachować równowagę między problematyką polityczną, społeczno-gospodarczą i kulturalną (zwłaszcza religijną). [...] Wiele rozdziałów rozpoczyna się od umieszczenia Rusi Karpackiej w szerszym kontekście krajów sprawujących rządy na jej terytorium oraz Europy jako całości. Dlatego Czytelnik będzie mógł się zapoznać z niektórymi aspektami historii Węgier, Polski, Monarchii Habsburgów, Czechosłowacji i Związku Sowieckiego. [fragmenty Przedmowy]

,,Opowiadam ten najmniejszy z Beskidów w 178 legendach i opowieściach i nie jest on wcale taki mały jakby wynikało to z nazwy. Jest ogromny poprzez swoją niezwyczajną historię, Przez wieki był ojcowizną Polaków, Łemków, Żydów, Dolinian, Pogórzan i Zamieszańców, a nawet Cyganów. Wszyscy oni budowali w nim swoją doczesność ufni w opiekę bożą, ale niosąc w sobie także wiarę w złe moce. Pięć legend zostało przetłumaczonych na język łemkowski, bo Beskid był ich Ojczyzną. Nie mieli innej, aż do czasu, kiedy odmówiono im prawa do własnej tożsamości. Zbierając i opracowując te legendy i opowieści przemierzyłem wielokrotnie Beskid od Przełęczy Łupkowskiej aż po Krynicę. To były jedne z najciekawszych podróży mojego życia". Cyryle, co one są w Beskidzie Ludzi było wtedy nie wiele i do pogańskich bogów się modlili. Minęło już kilka pokoleń, kiedy osiedli w Beskidzie jak zjawił się misjonarz dobrej nowiny. Chodził od osady do osady i opowiadał tutejszym o Chrystusie, synu boga prawdziwego, w trójcy jedynego. Słuchali go, ale nie dawali wiary jego słowom, bo obcy, a oni od ojców i dziadów trwali przy swoim, i od zawsze żertwę składali Światowidowi, Perkunowi i Wołosowi. Aż tu nagle jakiś obcy nawołuje ich, by dawne bogi porzucili. Jakże to tak, nie godzi się odstąpić od wiary przodków i porzucić słowiańskich bogów i przyjąć za swojego jakiegoś obcego boga. Kiedy zapytali tego przybłędę o imię, powiedział, że na chrzcie świętym dali mu Cyryl. Nic z tego nie rozumieli i pozostali przy swoim. Minęło tysiąc lat i więcej, jak taki jeden, co świątki rzeźbił, natchniony jakimś dobrym duchem, przypomniał sobie o Cyrylu i jego postać wiernie odwzorowywał w lipowej desce. I chodził z tymi lipowymi deskami-Cyrylami po Krempnej i po innych wsiach, od kościoła do cerkwi, od knajpy do knajpy i wołał: - komu Cyryla, komu, bo on chce do domu… I sprzedawał te Cyryle za grosz marny, tym co byli w potrzebie. A każdy Cyryl spełniał tylko jedną i to pierwszą wypowiedzianą intencję. Jak który poprosił o uzdrowienie, to i taką łaskę otrzymał, inny o dobrego męża dla swojej córki, a jeszcze inny o co innego. I nazwał ony świątkarz owe Cyryle po swojemu. Pierwszy był Cyryl od nagłej i niespodziewanej śmierci, drugi jako to Cyryl stróż domowego ogniska, trzeci radoszycki, czyli Cyryl od cudownych źródeł, kolejny Cyryl wielkopostny, a potem jeszcze: Cyryl pasterski przez niektórych określany też mianem łemkowskiego, Cyryl magurski zwany również wilczym, Cyryl jordański wspomagający w porzucaniu pogaństwa, Cyryl monasterski patronujący zakładaniu klasztorów, Cyryl krynicki od malowania różnych obrazków, Cyryl tylicki od dalekich podróży, Cyryl lackowski od nieszczęść, jakie mogą się przydarzyć w górach, Cyryl madziarski przeciw zbójcom z Panonii, Cyryl daliowski od szczęśliwego zakładania nowych osad, Cyryl chmurzasty chroniący od gradobicia i porywistych wiatrów. Nie ma już Jędrusia świątkarza i Cyryla nie ma kto wystrugać, jeno łza po nich pozo-stała, co po zboczach gór w doliny się toczy i w wezbranych strumieniach szuka pocieszenia. Buczy wiatr w buczynie, smreki stoją w tęczy rosy, pająk rozpiął sieć w leszczynie, echo woła wniebogłosy: - Komu Cyryla komu, bo on chce do domu… (Rec. Wydawn.)

,,Opowiadam ten najmniejszy z Beskidów w 178 legendach i opowieściach i nie jest on wcale taki mały jakby wynikało to z nazwy. Jest ogromny poprzez swoją niezwyczajną historię, Przez wieki był ojcowizną Polaków, Łemków, Żydów, Dolinian, Pogórzan i Zamieszańców, a nawet Cyganów. Wszyscy oni budowali w nim swoją doczesność ufni w opiekę bożą, ale niosąc w sobie także wiarę w złe moce. Pięć legend zostało przetłumaczonych na język łemkowski, bo Beskid był ich Ojczyzną. Nie mieli innej, aż do czasu, kiedy odmówiono im prawa do własnej tożsamości. Zbierając i opracowując te legendy i opowieści przemierzyłem wielokrotnie Beskid od Przełęczy Łupkowskiej aż po Krynicę. To były jedne z najciekawszych podróży mojego życia". Cyryle, co one są w Beskidzie Ludzi było wtedy nie wiele i do pogańskich bogów się modlili. Minęło już kilka pokoleń, kiedy osiedli w Beskidzie jak zjawił się misjonarz dobrej nowiny. Chodził od osady do osady i opowiadał tutejszym o Chrystusie, synu boga prawdziwego, w trójcy jedynego. Słuchali go, ale nie dawali wiary jego słowom, bo obcy, a oni od ojców i dziadów trwali przy swoim, i od zawsze żertwę składali Światowidowi, Perkunowi i Wołosowi. Aż tu nagle jakiś obcy nawołuje ich, by dawne bogi porzucili. Jakże to tak, nie godzi się odstąpić od wiary przodków i porzucić słowiańskich bogów i przyjąć za swojego jakiegoś obcego boga. Kiedy zapytali tego przybłędę o imię, powiedział, że na chrzcie świętym dali mu Cyryl. Nic z tego nie rozumieli i pozostali przy swoim. Minęło tysiąc lat i więcej, jak taki jeden, co świątki rzeźbił, natchniony jakimś dobrym duchem, przypomniał sobie o Cyrylu i jego postać wiernie odwzorowywał w lipowej desce. I chodził z tymi lipowymi deskami-Cyrylami po Krempnej i po innych wsiach, od kościoła do cerkwi, od knajpy do knajpy i wołał: - komu Cyryla, komu, bo on chce do domu… I sprzedawał te Cyryle za grosz marny, tym co byli w potrzebie. A każdy Cyryl spełniał tylko jedną i to pierwszą wypowiedzianą intencję. Jak który poprosił o uzdrowienie, to i taką łaskę otrzymał, inny o dobrego męża dla swojej córki, a jeszcze inny o co innego. I nazwał ony świątkarz owe Cyryle po swojemu. Pierwszy był Cyryl od nagłej i niespodziewanej śmierci, drugi jako to Cyryl stróż domowego ogniska, trzeci radoszycki, czyli Cyryl od cudownych źródeł, kolejny Cyryl wielkopostny, a potem jeszcze: Cyryl pasterski przez niektórych określany też mianem łemkowskiego, Cyryl magurski zwany również wilczym, Cyryl jordański wspomagający w porzucaniu pogaństwa, Cyryl monasterski patronujący zakładaniu klasztorów, Cyryl krynicki od malowania różnych obrazków, Cyryl tylicki od dalekich podróży, Cyryl lackowski od nieszczęść, jakie mogą się przydarzyć w górach, Cyryl madziarski przeciw zbójcom z Panonii, Cyryl daliowski od szczęśliwego zakładania nowych osad, Cyryl chmurzasty chroniący od gradobicia i porywistych wiatrów. Nie ma już Jędrusia świątkarza i Cyryla nie ma kto wystrugać, jeno łza po nich pozo-stała, co po zboczach gór w doliny się toczy i w wezbranych strumieniach szuka pocieszenia. Buczy wiatr w buczynie, smreki stoją w tęczy rosy, pająk rozpiął sieć w leszczynie, echo woła wniebogłosy: - Komu Cyryla komu, bo on chce do domu… (Rec. Wydawn.)

Ekskluzywny przewodnik retro z 1937 r. po południowo-wschodnich kresach II RP zabierze nas w podróż po Huculszczyźnie, Roztoczu Lwowskim, Ziemi Przemyskiej, Lubelszczyźnie, Wołyniu, Podolu, Pokuciu, zagłębiu naftowym z Drohobyczem i Stryjem oraz Beskidach Wschodnich. Znajdziemy w nim propozycje wycieczek krajoznawczych oraz opisy najważniejszych zabytków takich miast jak Lwów, Przemyśl, Jarosław, Przeworsk, Lublin, Zamość, Brody, Zbaraż, Łuck, Równe, Kowel, Tarnopol, Sambor, Kosów i Żabie. Ciekawe teksty zostały opatrzone pięknymi, niezwykle dokładnymi planami i mapami, które także dzisiaj mogą być pomocne w zwiedzaniu tych miejsc.

Nowe, uzupełnione wznowienie pierwszej i jedynej do tej pory pełnej biografii Ignacego Łukasiewicza (1822-1882) - wielkiego polskiego patrioty, konspiratora, działacza niepodległościowego, filantropa, sprawnego menedżera, a przede wszystkim farmaceuty, naukowca, pioniera przemysłu naftowego i wynalazcy lampy naftowej. (Rec. Wydawn.)